धरान | कुनै समय देशकै सुन्दर सहरको रुपमा ख्याति कमाएको धरान उपमहानगरपालिका अहिले अनियन्त्रित फोहोर व्यवस्थापनका कारण गम्भीर पर्यावरणीय संकटको सामना गरिरहेको छ। यो सहरले विगतमा सफा सहरको उपाधि समेत पाएको थियो। तर, दैनिक रूपमा निस्कने फोहोरलाई व्यवस्थापन गर्ने प्रक्रियामा देखिएको लापरवाहीले यो सहरलाई दुर्गन्धित मात्र बनाएको छैन, यहाँका बासिन्दाको स्वास्थ्य र वातावरणमा समेत गम्भीर असर पारिरहेको छ।
जंगल–खोला–बाटो: सबै दूषित
धरान उपमहानगरपालिकाले आफ्नो नगर क्षेत्रबाट संकलन गरेको फोहोरलाई सिधै नजिकका जंगल र खोलामा फाल्दै आएको तथ्य बाहिर आएको छ। विशेषतः धरान–१५ स्थित बाँझगरा सामुदायिक वन समूहको सेउती खोला किनारमा दैनिक रूपमा थुपारिने फोहोरले खोला, माटो र पानीको गुणस्तर खस्किएको छ। यसले वन्यजन्तुको बासस्थानमा गम्भीर असर पारेको छ भने इटहरीका वडाहरू – २, १९, र २० मा समेत प्रदूषण फैलिएको छ।
धरान उपमहानगरपालिकाले फोहोर व्यवस्थापनका लागि स्थायी योजना बनाएको देखिँदैन। मुख्य बजार क्षेत्रका सडक किनारमा संकलन गरिएका फोहोरलाई ट्रकमार्फत जंगलको नजिक फाल्ने गरिएको छ। स्थानीयवासीहरूका अनुसार, यो प्रक्रिया लामो समयदेखि चलिरहेको छ। तर, यसले मानव स्वास्थ्यमा पर्ने नकारात्मक प्रभावप्रति स्थानीय सरकार गम्भीर देखिएको छैन।
फोहोर व्यवस्थापनको अभावले गर्दा खोलानाला, जंगल, र सार्वजनिक स्थलहरू भरिन थालेका छन्। यसले गर्दा सर्वसाधारणमा स्वास्थ्यसम्बन्धी गम्भीर समस्या देखिएको छ। स्थानीय बासिन्दाहरूले खोला–जंगल क्षेत्रमा फैलिएको दुर्गन्धका कारण दैनिक जीवनमा समस्या भोग्नुपरेको गुनासो गरेका छन्। साथै, प्रदूषणले गर्दा सवारीसाधनका चालकहरूलाई पनि समस्या हुने गरेको छ।
धरानको समस्या केवल फोहोर व्यवस्थापनको अभाव नभएर, यो व्यवस्थापनलाई व्यवस्थित गर्न असमर्थता पनि हो। फोहोरलाई रिसाइकल, कम्पोस्टिङ र पुनःप्रयोग जस्ता विधिहरू अवलम्बन गर्न स्थानीय निकायले अझै पहल गरेको छैन। वातावरणीय सन्तुलन कायम गर्न जैविक, भौतिक, र रासायनिक फोहोर छुट्याएर व्यवस्थापन गर्नुपर्ने विज्ञहरूको सुझावलाई समेत बेवास्ता गरिएको छ।
यस समस्यामा स्थानीयवासीहरूको गुनासो गम्भीर छ। एक स्थानीयवासी भन्छन्, “हामीलाई स्वच्छ वातावरणमा बाँच्न पाउने अधिकारबाट वञ्चित गरिएको छ। खोला र जंगलमा फोहोर थुपारेर हाम्रो जीवन तहसनहस बनाइएको छ।” तर, जनप्रतिनिधिहरूले समस्या समाधानको कुनै ठोस योजना अघि सार्न नसकेको उनीहरूको आरोप छ।
समन्वयको खाँचो
धरान उपमहानगरपालिकाको फोहोर व्यवस्थापन संकट समाधान गर्न स्थानीय सरकार, सामुदायिक समूह र वातावरणीय संस्थाहरूबीच समन्वयको आवश्यकता छ। फोहोरबाट ऊर्जा उत्पादन, कम्पोस्ट मल निर्माण र पुनःप्रयोग प्रविधिहरूको अवलम्बन गरिनुपर्छ। साथै, जनचेतना फैलाउने र स्थानीयवासीलाई सहभागी गराईने पहलले समस्या समाधानमा ठूलो योगदान पुर्याउन सक्छ।
धरान उपमहानगरपालिका फोहोर व्यवस्थापनको अभावमा फसेको छ। यो समस्या केवल स्थानीय क्षेत्रमा सीमित नभएर क्षेत्रीय र राष्ट्रिय स्तरमै असर पुर्याउन सक्ने खालको छ। सफा सहरको छवि फर्काउन र स्थानीय जनजीवन सुधार गर्न वातावरणीय समाधानको द्रुत कार्यान्वयन अत्यावश्यक देखिन्छ।
