काठमाडौं। सोनाम ल्होसार पर्व आज नेपालभर विविध कार्यक्रम आयोजना गरी हर्षोल्लासपूर्वक मनाइँदैछ। यो पर्व विशेष गरी तामाङ समुदायको नयाँ वर्षको रुपमा मनाइने एक महत्वपूर्ण चाड हो।
प्रत्येक वर्ष माघ शुक्ल प्रतिपदाको दिन तामाङ समुदायले यस पर्व मनाउने परम्परा रहिआएको छ। ल्होसार शब्द तिब्बती भाषाबाट आएको हो, जसको अर्थ “ल्हो” भनेको वर्ष तथा “सार” भनेको नयाँ भन्ने बुझिन्छ। त्यसैले यसको अर्थ “नयाँ वर्ष” भन्ने हुन्छ। तामाङ समुदायबाहेक ह्योल्मो, थकाली, जिरेल, नेस्याङ्वा, भोटे, दुरा, लेप्चा लगायतका हिमाली भेगका जातिहरूले पनि यो पर्व आ-आफ्नो परम्परा र शैलीअनुसार धूमधामका साथ मनाउने गर्दछन्।
सोनाम ल्होसारको दिन तामाङ समुदायका मानिसहरू बिहान सबेरै उठेर घर सफा गर्ने, विशेष परिकारहरू तयार गर्ने तथा कुलपूजा र प्रकृतिपूजा गर्ने गर्छन्। बौद्ध धर्मावलम्बी भएकाले उनीहरूले यो पर्वलाई गौतम बुद्धका शिक्षासँग पनि जोड्छन्। यस अवसरमा बौद्ध गुम्बाहरूमा विशेष पूजा, ध्यान तथा धार्मिक प्रवचन हुने गर्दछ।
यस दिन आफन्त तथा साथीभाइबीच भेटघाट गरी नयाँ वर्षको शुभकामना आदानप्रदान गर्ने चलन छ। विशेषगरी समुदायका अग्रज व्यक्तिलाई सम्मान गर्ने, आशीर्वाद लिने तथा साना बालबालिकालाई विशेष उपहार दिने परम्परा रहेको पाइन्छ। तामाङ समुदायले यो पर्वमा परम्परागत पोशाक लगाउने, ढोल झ्याम्टा बजाउने, स्याब्रु नृत्य गर्ने तथा विभिन्न सांस्कृतिक कार्यक्रमहरूको आयोजना गर्ने गर्छन्।
१२ वर्गमा विभाजन गरिएको ल्हो
सोनाम ल्होसार १२ वटा वर्गमा विभाजन गरिएको छ, जसलाई “ल्हो” भनिन्छ। यी ल्होहरू क्रमशः मुसा, गाई, बाघ, खरायो, ड्रागन (मेघ), सर्प, घोडा, भेडा, बाँदर, चरा, कुकुर र सुँगुर हुन्। यी वर्गहरू अनुसार प्रत्येक वर्ष फरक ल्होमा गनिन्छ। १२ वर्षमा एकपटक पुनः सोही ल्हो दोहोरिने गर्दछ।
अनुसन्धानकर्ताहरूका अनुसार यी १२ वर्गहरू पशुपंक्षीको नाममा राखिएको हुनाले तामाङ समुदायलाई प्रकृतिपूजक समाजको रूपमा चित्रण गर्न सकिन्छ। प्राकृतिक तत्वहरूलाई सम्मान गर्ने, तिनका महत्त्व बुझ्ने तथा तिनको रक्षा गर्ने सन्देश यस पर्वले दिन्छ।
तामाङ जातिको बाहुल्यता रहेको बागमती प्रदेशका विभिन्न जिल्लाहरू—जस्तै काठमाडौँ, ललितपुर, भक्तपुर, नुवाकोट, रसुवा, धादिङ, मकवानपुर, सिन्धुपाल्चोक, काभ्रे आदि क्षेत्रमा यो पर्व विशेष उत्साहका साथ मनाइन्छ। हेटौंडा, चितवन, पोखरा, इलाम, धनकुटा, झापा लगायतका स्थानमा पनि तामाङ समुदायका बासिन्दाले यस पर्वलाई भव्यताका साथ मनाउने गरेका छन्।
सोनाम ल्होसारको अवसरमा सरकारले आज देशभर सार्वजनिक बिदा दिएको छ। बिदाका कारण सरकारी तथा गैरसरकारी कार्यालय, विद्यालयहरू बन्द रहेका छन्। विभिन्न संघसंस्थाहरूले सोनाम ल्होसार विशेष कार्यक्रम आयोजना गरेका छन्, जसमा परम्परागत नृत्य, खानपान तथा विविध साँस्कृतिक प्रस्तुतिहरू रहेका छन्।
यस पर्वमा विशेष परिकारहरू तयार पारिन्छन्। तामाङ समुदायमा यो पर्वका लागि खासगरी सेलरोटी, खाप्से, घ्युचिया, मासुका परिकारहरू, मोमो, गुन्द्रुक लगायतका खाना विशेष रूपमा पकाइन्छ। पारम्परिक परिकारहरूसँगै चिया, च्याङ (स्थानीय मदिरा) लगायतका पेय पदार्थहरूको पनि महत्व रहेको पाइन्छ।
समय परिवर्तनसँगै सोनाम ल्होसार मनाउने तरिका पनि परिष्कृत हुँदै गएको छ। पहिले गाउँघरमा सीमित रहने यो पर्व अहिले शहरबजारमा समेत व्यापक रूपमा मनाउन थालिएको छ। विशेषगरी युवा पुस्ताले यस पर्वलाई सांस्कृतिक पहिचानसँगै आधुनिक मनोरञ्जनसँग पनि जोड्न थालेका छन्।
नेपाल सरकार तथा विभिन्न संघसंस्थाहरूले यस पर्वलाई प्रवर्द्धन गर्नका लागि विविध कार्यक्रमहरू आयोजना गर्दै आएका छन्। विशेषगरी बौद्ध, स्वयम्भू, ललितपुर, हेटौंडा, पोखरा, चितवन लगायतका स्थानहरूमा ल्होसार विशेष कार्यक्रमहरू आयोजना गरिन्छ, जसमा हजारौँको संख्यामा मानिसहरू सहभागी हुन्छन्।
सोनाम ल्होसार तामाङ समुदायको प्रमुख पर्व मात्र नभई नेपालका विभिन्न जाति तथा समुदायहरूका लागि पनि एक महत्वपूर्ण सांस्कृतिक पर्व हो। यस पर्वले नयाँ वर्षको शुभारम्भ गर्दै आपसी मेलमिलाप, सद्भाव र भाइचारा प्रवर्द्धन गर्ने कार्य गर्दछ। तामाङ समुदायको मौलिक संस्कृति, परम्परा तथा पहिचान झल्काउने यस पर्वलाई सरकारले समेत राष्ट्रिय पर्वको रूपमा स्वीकार्दै आएको छ।
