हेटौँडा | हेटौँडा औद्योगिक क्षेत्र, कुनै समय नेपालकै प्रमुख औद्योगिक केन्द्रका रूपमा परिचित थियो। तर पछिल्ला वर्षहरूमा यहाँ उद्योग सञ्चालनका लागि सम्झौता गरेर लामो समयसम्म कुनै गतिविधि नगर्ने प्रवृत्ति मौलाउँदै गएको छ। धेरै उद्योगहरूले जग्गा मात्र ओगटेर बसेका छन्, जसले गर्दा औद्योगिक विकास अवरुद्ध भएको छ। अब भने औद्योगिक क्षेत्र व्यवस्थापन कार्यालयले यस्तो प्रवृत्तिलाई रोक्न कडा कदम चालेको छ।
औद्योगिक क्षेत्रभित्र उद्योग स्थापना गर्न सम्झौता गरी लामो समयसम्म उद्योग सञ्चालन नगर्ने तीन वटा उद्योगसँगको सम्झौता रद्द गरिएको छ। सम्झौता रद्द गरिएका उद्योगहरूमा नाथ फुड्स इण्डष्ट्रिज, लक्ष्मी पेन्ट्स र सनराइज कन्टेनर प्रा.लि. परेका छन्। यी उद्योगहरूले निर्माण गरिसकेको संरचना लिलामी गरी नयाँ उद्योगीहरूलाई अवसर दिने तयारी पनि भएको छ। औद्योगिक क्षेत्र व्यवस्थापन लिमिटेड सञ्चालक समितिको माघ २७ गते बसेको बैठकले यी उद्योगहरूसँगको सम्झौता रद्द गर्ने निर्णय गरेको हो।
हेटौँडा औद्योगिक क्षेत्र सन् १९७० को दशकमा स्थापना गरिएको थियो। यसको उद्देश्य मुलुकमा औद्योगिक उत्पादन वृद्धि गर्ने, आयात प्रतिस्थापन गर्ने र स्वदेशी उत्पादनलाई प्रवर्द्धन गर्ने थियो। तर पछिल्लो समय यहाँ भाडामा जग्गा लिएर उद्योग नै सञ्चालन नगर्ने प्रवृत्ति बढ्दै गएको देखिन्छ। कतिपय व्यवसायीहरूले केवल जग्गा ओगट्ने उद्देश्यले सम्झौता गरेका थिए, जसले गर्दा उद्योग सञ्चालन नै भएन। राज्यको तर्फबाट कडाइ नहुँदा वर्षौसम्म उद्योग सञ्चालन नगरी बस्नेहरूलाई अवसर मिल्यो। त्यस्तै, कतिपय उद्योगहरूले प्रशासनिक तथा आर्थिक समस्याका कारण निर्माण कार्य समयमै अघि बढाउन सकेनन्।
२०७२ र २०७३ सालमा उद्योग स्थापना गर्न सम्झौता गरेका ती उद्योगहरूले तोकिएको समयमा उद्योग सञ्चालन नगरेकाले सम्झौता तोडिएको हो। सम्झौताअनुसार ६ महिनाभित्र निर्माण कार्य सुरू गर्नुपर्ने र २ वर्षभित्र उद्योग सञ्चालनमा ल्याइसक्नुपर्ने प्रावधान थियो। तर यो समयसीमा उल्लंघन भएकाले सम्झौता रद्द गर्नु परेको हो।
नाथ फुड्स इण्डष्ट्रिजले ७.७५ रोपनी, लक्ष्मी पेन्ट्सले ६.३४ रोपनी र सनराइज कन्टेनर प्रा.लि.ले १०.०३ रोपनी जग्गा भाडामा लिएका थिए। तर यी उद्योगहरूले तोकिएको अवधिमा उद्योग सञ्चालन गर्न सकेनन्। सम्झौता तोडिएपछि कार्यालयले यी उद्योगहरूले बनाएका संरचनाहरू लिलामी गर्ने प्रक्रिया अगाडि बढाएको छ। नाथ फुड्स इण्डष्ट्रिजले करिब ९ लाख ८३ हजार रुपैयाँ बराबरको संरचना बनाएको छ भने लक्ष्मी पेन्ट्सले ३८ लाख २६ हजार र सनराइज कन्टेनरले २५ लाख २० हजार रुपैयाँ बराबरको संरचना बनाएका छन्।
अब भने औद्योगिक क्षेत्र व्यवस्थापन कार्यालयले ती उद्योगहरूले बनाएका संरचनाहरू लिलामी गर्ने तयारी गरेको छ। लिलामीबाट संकलित राजस्व सरकारको खातामा जानेछ। साथै, सम्झौता तोडिएको जग्गा नयाँ लगानीकर्ताहरूलाई भाडामा दिन प्रस्ताव आह्वान गरिएको छ। जसले गर्दा नयाँ उद्योग खोल्न इच्छुक व्यवसायीहरूले आवेदन दिन सक्नेछन्।
औद्योगिक क्षेत्रका सूचना अधिकारी रमेशराज नेपालका अनुसार, उद्योग सञ्चालन नगर्ने प्रवृत्तिलाई अन्त्य गर्न कडाइ गरिएको छ। यदि कुनै उद्योगले तोकिएको समयसीमाभित्र आवश्यक संरचना निर्माण गर्न नसकेको भए, कारण स्पष्ट पारेर म्याद थप गर्न सक्ने प्रावधान भए पनि, लामो समयसम्म उद्योग सञ्चालन नगरेका उद्योगहरूसँगको सम्झौता तोड्नु परेको हो।
हाल हेटौँडा औद्योगिक क्षेत्रमा उद्योग, कार्यालय, संस्थालगायत १४३ वटा इकाइहरू छन्। तीमध्ये १२७ उद्योग दर्ता भए पनि ११५ वटा मात्र सञ्चालनमा छन्। चालु आर्थिक वर्षमा लक्की पोली इण्डष्ट्रिजले परीक्षण उत्पादन थालेको छ भने प्रिसियस वेष्ट रिफाइनरीको भौतिक संरचना निर्माणाधीन अवस्थामा रहेको छ।
यस निर्णयले हेटौँडा औद्योगिक क्षेत्रमा नयाँ उद्योगहरू भित्रिने आशा गरिएको छ। निष्क्रिय उद्योगहरू हटाएर उत्पादकत्व बढाउने लक्ष्य राखिएको छ। अबको प्राथमिकता नयाँ लगानीकर्ताहरूलाई अवसर दिनु हो, जसले उद्योग सञ्चालन गरेर स्थानीय स्तरमै रोजगारी सिर्जना गर्न सकून्। हेटौँडा औद्योगिक क्षेत्र फेरि उत्पादन र व्यवसायिक गतिविधिको केन्द्र बन्ने अपेक्षा गरिएको छ।
