मोरङ | मोरङको शनिश्चरे नगरपालिका-३ निवासी भुवनेश्वर पोखरेल अहिले नेपालभर काजुको बिरुवाका लागि खोजी हुने व्यक्ति बनेका छन्। अवकाशप्राप्त यी शिक्षकलाई दैनिक एक सयभन्दा बढी फोन आउँछ, जहाँ मानिसहरू एउटै प्रश्न सोध्छन् – “काजुको बिरुवा छ?”
पोखरेलको यो यात्रा सात-आठ वर्षअघि भारतको चारधाम यात्राबाट शुरु भयो। त्यहाँबाट १ सय ५० भारतीय रुपैयाँमा किनेर ल्याएको एउटा काजुको बिरुवाले आज उनलाई देशभर चिनाएको छ। त्यो एउटा बिरुवाबाट शुरु भएको यात्रा अहिले हजारौं बिरुवा उत्पादन र वितरणसम्म पुगेको छ। पोखरेलले काठमाडौंदेखि दार्चुलासम्म आफ्ना बिरुवाहरू पठाइसकेका छन्।
“यसपालि १०-१५ किलोजति फल्यो,” पोखरेल भन्छन्, “कति त खाइयो, धेरैजसो फलबाट बिरुवा उमारें।” उनले उमारेका बिरुवा एक सय रुपैयाँ प्रतिगोटाका दरले बेच्ने गरेका छन्। तर उनको उद्देश्य केवल आम्दानी गर्नु मात्र होइन। उनी भन्छन्, “मैले आम्दानीको लागि बिरुवा बेचिरहेको छैन, यसबारे अध्ययन अनुसन्धानपछि नेपालमा खेती गर्ने वातावरण मिलोस् भन्ने मेरो सोच हो।”
पोखरेलका अनुसार, काजु समुद्र सतहदेखि १६ सय मिटर उचाइसम्म फलाउन सकिन्छ। काजुका लागि फराकिलो जमिन चाहिन्छ र कालो, बालुवा र ढुंगा मिसिएको माटो उपयुक्त हुन्छ। एउटा हुर्किएको बोटले दुई लाख रुपैयाँसम्मको काजु दिनसक्ने र ५० वर्षसम्म फल दिने उनको दाबी छ।
उनको यो प्रयासले नेपालमा काजु खेतीप्रति चासो बढाएको छ। कोशी प्रदेश सरकारका कृषिमन्त्री समेत उनको घरमा पुगेर काजु खेतीको सम्भाव्यता हेर्न आएका थिए। मन्त्रीले काजु खेतीको सम्भाव्यता हेरेर यसको प्रशोधन गर्ने उपकरणबारे खोजी गर्न सकिने आश्वासन दिएका छन्।
पोखरेल भन्छन्, “नेपालमा डाँडाकाँडादेखि लिएर फराकिला जमिन छन्, कतिपय ठाउँ बाँझै छन्, काजु खेतीबारे सम्भाव्यता अध्ययन गरे विदेश गइरहेका युवाहरूलाई स्वदेशमै आत्मनिर्भर बनाउन सकिन्छ।”
३३ वर्ष सरकारी विद्यालयमा पढाएर २०५४ सालमा अवकाश प्राप्त गरेका पोखरेल अहिले आफ्नी श्रीमती अम्बिकासँग घरमै बसेर काजुका बिरुवा हुर्काइरहेका छन्। उनको यो प्रयासले नेपालमा काजु खेतीको नयाँ सम्भावना खोलेको छ।
पोखरेलको यो प्रयासले नेपालमा कृषि क्षेत्रमा नयाँ आयाम थपेको छ। काजु खेतीले नेपालमा रोजगारीको नयाँ अवसर सिर्जना गर्न सक्ने, विदेशी मुद्रा बचत गर्न सक्ने र कृषि क्षेत्रमा विविधीकरण ल्याउन सक्ने सम्भावना देखिएको छ। यसले गर्दा नेपालको कृषि क्षेत्रमा नयाँ उत्साह थपिएको छ।
अब चुनौती भनेको काजु खेतीको लागि आवश्यक प्राविधिक ज्ञान, उपयुक्त प्रजातिको पहिचान, बजार व्यवस्थापन र प्रशोधनको लागि आवश्यक प्रविधिको विकास गर्नु हो। यसका लागि सरकारी स्तरबाट पनि ठोस कदम चाल्नुपर्ने आवश्यकता छ।
पोखरेलको यो प्रयासले नेपालमा काजु खेतीको सम्भावना मात्र देखाएको छैन, यसले नेपाली कृषकहरूलाई नयाँ र फाइदाजनक खेतीतर्फ आकर्षित गर्ने काम पनि गरेको छ। उनको यो प्रयास नेपालको कृषि क्षेत्रमा एउटा नयाँ अध्यायको शुरुवात हुन सक्ने देखिन्छ।
