हेटौंडा | आज नेपालभर हरिबोधनी एकादशी पर्व विशेष धार्मिक उत्साहका साथ मनाइँदै छ। विष्णु भगवानसँग तुलसीको विवाह गरिने यो एकादशी हिन्दू परम्परामा सबैभन्दा महत्वपूर्ण मानिन्छ, जसलाई ठूलो एकादशी पनि भनिन्छ। विशेषतः चार महिनाअघि आषाढ शुक्ल एकादशीमा रोपिएको तुलसीलाई आजको दिन सिंगारेर भगवान विष्णुको प्रतीक पीपलसँग विवाह गरिन्छ। आज देशभरका मठमन्दिरहरूमा भक्तजनहरूले उपवास, पूजा, र धार्मिक अनुष्ठान गर्दै हरिबोधनी एकादशीलाई भव्य रूपमा मनाएका छन्।
काठमाडौं उपत्यकामा हरिबोधनी एकादशीका अवसरमा चाँगुनारायण, इचंगुनारायण, विशंखुनारायण, र शेषनारायणमा पनि विशेष मेला लागेको छ। यी चार नारायण मन्दिरलाई एकादशीका लागि पवित्र स्थल मानिन्छ, जहाँ भक्तजनहरू बिहानैदेखि तुलसी पूजा, विष्णु आराधना, र उपवासमा सहभागी हुँदै आएको देखिन्छ। काठमाडौंका पशुपतिनाथ र बुढानीलकण्ठ मन्दिरमा पनि भक्तजनहरूको उपस्थिति उल्लेखनीय रहेको छ। बुढानीलकण्ठमा विष्णुका शेषशय्या रुपको दर्शन गर्न विशेष मेला लागेको छ। भक्तजनहरूले उपत्यकाका यी धार्मिक स्थलहरूमा विशेष पूजाआजा गर्दै हरिबोधनी एकादशीलाई सम्मानपूर्वक मनाइरहेका छन्।
उपत्यका बाहिरका प्रमुख तीर्थस्थलहरूमा पनि हरिबोधनी एकादशी भव्यताका साथ मनाइँदै छ। देवघाट, रिडी, दमार लगायतका स्थानमा विशेष मेला लागेको छ। देवघाटमा, विशेषतः वृद्धवृद्धाहरू, धार्मिक श्रद्धालुहरू, र साधुसन्तहरूको ठूलो उपस्थिति रहेको छ, जहाँ उनीहरूले उपवास गर्दै विष्णु भगवानको विशेष पूजा गरिरहेका छन्। यस्तै, गुल्मीको रिडी मेला, र तनहुँ, चितवन लगायतका क्षेत्रका मठमन्दिरमा समेत भक्तजनहरूको उपस्थिति बढ्दो रहेको छ।
मकवानपुरका मुख्य तीर्थस्थलमा विशेष मेला
मकवानपुरको भीमफेदी गाउँपालिका –१ स्थित त्रिखण्डी मन्दिर, मकवानपुर गढी गाउँपालिकामा रहेको गढी दरबार र थाहा नगरपालिका ४ स्थित ऋषेश्वर मन्दिरमा एकादशीको विशेष मेला लागेको छ । यी स्थानमा हरेक वर्षको एकादशीका दिनमा मेला लाग्ने गरेको छ । त्रिखण्डी मन्दिरमा बिहानैदेखि भक्तजनहरू उपस्थित भएका छन्, जहाँ उनीहरूले विधिपूर्वक विष्णुपूजा गरिरहेका छन्। मकवानपुर र आसपासका विभिन्न क्षेत्रहरू—जस्तै आमभञ्ज्याङ, सुकौरा, बुढीचौर, हेटौंडा हटिया, हर्नामाडी, र बकैयाबाट भक्तजनहरू यस मेलामा सहभागी हुने गरका छन् ।
त्यस्तै, मकवानपुरगढीको ऐतिहासिक गढी दरबार परिसरमा रहेको बंशगोपाल मन्दिरमा पनि बिहानैदेखि श्रद्धालुहरूको उल्लेख्य सहभागिता देखिएको छ। गढी दरबार मकवानपुरको प्राचीन स्थल र सांस्कृतिक धरोहर भएको हुँदा यहाँ मेला विशेष आकर्षणको केन्द्र बनेको छ। जिल्ला प्रहरी कार्यालय मकवानपुरले भक्तजनहरूको सुरक्षालाई ध्यानमा राख्दै मन्दिर परिसरमा ट्राफिक व्यवस्थापन र सुरक्षा टोली तैनाथ गरेको छ। ऋषेश्वर मन्दिरमा समेत भव्य पूजाआजा हुँदै, भक्तजनहरूको उत्साह देख्न सकिन्छ, जहाँ सुरक्षा व्यवस्थापनका लागि इलाका प्रहरी कार्यालय पालुङबाट सुरक्षा टोली खटाइएको छ।
धार्मिक महत्व र चतुर्मासको समापन
सनातन परम्परामा हरिबोधनी एकादशीलाई चतुर्मासको समापनको रूपमा मानिन्छ। आषाढ शुक्ल एकादशी अर्थात् हरिशयनी एकादशीमा भगवान विष्णु क्षीरसागरमा शयन गर्न गएको मानिन्छ भने कार्तिक शुक्ल एकादशी अर्थात् हरिबोधनी एकादशीमा उनी जागृत हुन्छन्। यसै दिन भक्तजनले घरआँगनमा रोपिएको तुलसीको पूजा गरेर भगवान विष्णुसँग विवाह गरिदिने परम्परा चलिआएको छ। चतुर्मासभर तुलसीलाई विष्णुप्रियाको रूपमा पूजा गरेर, आज विशेष विवाह समारोह आयोजना गरिन्छ, जसलाई भक्तजनले पवित्र कर्म र कर्तव्यको रूपमा मनाउँछन्।
यस अवसरमा भक्तजनहरूले उपवास राखी भगवान नारायणको आराधना गर्ने र भोलिपल्ट द्वादशीको दिन हवन र विसर्जन गर्ने चलन रहेको छ। नयाँ अन्नको हवन गर्ने परम्पराले कृषकहरूले समेत यस पर्वलाई विशेष रूपमा मनाउँछन्। मकवानपुर लगायत नेपालभर भक्तजनहरूको सहभागिता, उत्साह र आस्थाले हरिबोधनी एकादशीलाई एक सशक्त धार्मिक पर्वका रूपमा स्थापित गरेको छ। यसले धार्मिक एकता र आस्था प्रवर्द्धन गर्न थप योगदान पुर्याएको छ।
