मानिसलाई निन्द्रा लाग्नुको मुख्य कारण हाम्रो शरीरको स्वाभाविक चक्र हो। निन्द्रा मानव शरीरको एक आवश्यक प्रक्रिया हो, जसले शरीर र दिमागलाई आराम र पुनर्जीवित हुने मौका दिन्छ।
मानिसलाई निन्द्रा लाग्नुको मुख्य कारण हो शरीरको भौतिक र मानसिक थकान। शरीरले दिनभरिको क्रियाकलापबाट क्षयिकरण भोगेको हुन्छ र त्यसलाई पुनर्जीवित गर्न निन्द्रा आवश्यक हुन्छ। निन्द्राले शरीरलाई आराम दिँदछ र ऊर्जा पुनर्भरण गर्न मद्दत गर्दछ। निन्द्राको अवस्थामा शरीरले स्वास्थ्य र ऊर्जा पुनर्स्थापना गर्न सक्दछ। पर्याप्त निन्द्रा नभएमा व्यक्तिको एकाग्रता, स्मरण शक्ति र निर्णय क्षमतामा असर पर्दछ। यसले थकान र तनावलाई बढ्छ । निन्द्राले शरीरलाई लामो समयसम्म स्वस्थ्य राख्न मद्दत गर्दछ।
अर्को निन्द्रा कारण भनेको शरीरको प्राकृतिक चक्र हो। यसलाई सर्कडियन रिदम शरीरको स्वतः नियन्त्रण प्रणाली हो जसले हाम्रो निन्द्रा र जागरण चक्रलाई नियमित गर्दछ। रातको समयमा हाम्रो शरीरले मेलाटोनिन नामक हरमोन सृजना गर्दछ जसले निन्द्रा ल्याउँछ। बिहानको समयमा सूर्य प्रकाशले मेलाटोनिन स्राव बन्द हुन्छ र हामी जाग्रत हुन्छौं।
निरन्तर शारीरिक र मानसिक कार्यहरू, तनाव, चिन्ता, रोग, औषधि सेवन र उमेरसँग सम्बन्धित परिवर्तनहरू पर्दछन्। कतिपय मानिसहरूमा धेरै निन्द्रा लाग्ने हुन्छ भने केहीलाई निन्द्रा लाग्न गाह्रो हुन्छ। आधुनिक जीवनशैली, रातो बत्ती र इलेक्ट्रोनिक उपकरणको अत्याधिक प्रयोगले पनि निन्द्रामा लाग्दैन।
१. शारीरिक थकान: दिनभरि काम गर्दा हाम्रो शरीर थकित हुन्छ र शक्ति खर्च हुन्छ। निन्द्राले शरीरलाई आराम दिएर शक्ति पुनर्भरण गर्न मद्दत गर्दछ।
२. मानसिक थकान: दिमागले पनि निरन्तर सोच्ने र निर्णय लिने काम गर्दा थकित हुन्छ। निन्द्राले दिमागलाई आराम दिन्छ र मानसिक तनावलाई कम गर्छ।
३. हर्मोनको प्रभाव: निन्द्रा र जागरण चक्रलाई नियमित गर्न मेलाटोनिन र अन्य हर्मोनहरूले महत्वपूर्ण भूमिका खेल्दछन्। राति मेलाटोनिन बढ्दा निन्द्रा लाग्ने प्रवृत्ति बढ्छ।
४. सुरक्षा: मानव इतिहासमा निन्द्रा जंगली जनावरहरूबाट सुरक्षित हुने प्रमुख उपाय थियो। निन्द्राले हामीलाई शारीरिक र मानसिक रूपमा पुनर्जीवित गर्दछ।
५. स्मरण शक्ति: निन्द्राले दिनभरिको अनुभव र सिकाइलाई प्रसोधन गर्न र स्मरण शक्तिलाई सुदृढ बनाउन मद्दत गर्दछ।
६. प्रतिरक्षा प्रणाली: निन्द्रा कमजोर हुँदा शरीरको प्रतिरक्षा प्रणाली कमजोर हुन्छ र बिरामी हुने जोखिम बढ्दछ। पर्याप्त निन्द्राले रोग प्रतिरोधक क्षमतालाई बलियो बनाउँछ।
यसरी निन्द्रा मानव शरीरको आवश्यक प्रक्रिया हो र यसले हामीलाई शारीरिक, मानसिक र भावनात्मक रूपमा स्वस्थ राख्न मद्दत गर्दछ। सन्तुलित जीवनशैलीका लागि पर्याप्त निन्द्रा अत्यावश्यक छ।
