Friday, February 7, 2025
समाजखुसीको मूल मन्त्र: आशा राख्ने, तर अपेक्षा नगर्ने

खुसीको मूल मन्त्र: आशा राख्ने, तर अपेक्षा नगर्ने

हाम्रो जीवनमा सबैभन्दा महत्वपूर्ण कुरामध्ये एक हो— खुसी। मानिसहरू दिनरात आफ्नो जीवनलाई खुसीमय बनाउनका लागि दौडिरहेका हुन्छन्, तर धेरैजसो निराश, तनावग्रस्त वा असन्तुष्ट देखिन्छन्। किन? यसको एउटा मुख्य कारण हो— अत्यधिक अपेक्षा। हामी हाम्रो जीवन, सम्बन्ध, काम, समाज, परिवार, र भविष्यबाट धेरै अपेक्षा राख्छौँ। तर, जब ती अपेक्षाहरू पूरा हुँदैनन्, तब हामी दुःखी हुन्छौँ। यसकारण, खुसीको प्रमुख सूत्र भनेको “आशा राख्ने, तर अपेक्षा नगर्ने” हो।

आशा भनेको जीवनप्रति सकारात्मक दृष्टिकोण राख्नु हो। यो कुनै पनि परिस्थितिमा उज्यालो सम्भावना देख्ने क्षमता हो। जब हामी कठिन परिस्थितिमा हुन्छौँ, आशाले हामीलाई निराश हुनबाट बचाउँछ। उदाहरणका लागि, यदि कसैले आफ्नो भविष्य राम्रो बनाउने आशा राख्छ भने, उसले निरन्तर मिहिनेत गर्छ, संघर्ष गर्छ, र अवसरहरूको खोजी गर्छ। तर, उसले यदि यो अपेक्षा गर्‍यो कि “मैले यति मेहनत गरेँ, अब म पक्कै सफल हुन्छु,” तर परिस्थितिले चाहेजस्तो भएन भने ऊ निराश हुन्छ।

अपेक्षा भनेको हामीले अरूबाट वा परिस्थितिबाट केहि विशेष प्रतिक्रिया वा नतिजा पाउने आशा गर्नु हो। जब हाम्रो अपेक्षा पूरा हुँदैन, हामी असन्तुष्ट, निराश वा तनावग्रस्त महसुस गर्छौँ। जस्तै, कसैले आफ्ना साथी वा परिवारका सदस्यहरूसँग विशेष व्यवहारको अपेक्षा गर्छ, तर उनीहरूले सोचेअनुसार व्यवहार गरेनन् भने मन खिन्न हुन्छ। यही कारणले धेरै सम्बन्धहरूमा समस्या उत्पन्न हुन्छ।

वैज्ञानिक रूपमा पनि यो प्रमाणित भइसकेको छ कि अत्यधिक अपेक्षाले मानिसलाई दुखी बनाउँछ। मनोविज्ञानले भन्छ कि जब हामी कुनै कुराबाट धेरै अपेक्षा राख्छौँ, हाम्रो मस्तिष्कमा डोपामाइन भन्ने हर्मोन उत्पन्न हुन्छ, जसले हामीलाई अस्थायी रूपमा खुसी दिन्छ। तर, जब वास्तविकता हाम्रो अपेक्षासँग मेल खाँदैन, तब सोही हर्मोनको गिरावटका कारण निराशा उत्पन्न हुन्छ। अध्ययनहरूले पनि देखाएका छन् कि आशावादी मानिसहरू बढी खुसी र सन्तुष्ट रहन्छन्, जबकि अत्यधिक अपेक्षा राख्नेहरू बढी तनावमा रहने गर्छन्।

सम्बन्धहरूमा अपेक्षा राख्नु झनै खतरनाक हुनसक्छ। धेरै मानिसहरू आफ्ना साथी, श्रीमान-श्रीमती वा परिवारका सदस्यहरूसँग कुनै न कुनै अपेक्षा राख्छन्। जस्तै, “उनीहरूले मलाई बुझ्नुपर्छ,” “उनीहरूले मेरो चाहना पूरा गर्नुपर्छ,” वा “उनीहरूले मलाई सम्मान गर्नुपर्छ।” जब यी अपेक्षाहरू पूरा हुँदैनन्, तब सम्बन्धहरू बिग्रन थाल्छन्। तर, यदि हामीले अपेक्षा नराखी केवल आशा राख्यौँ भने, सम्बन्धहरू धेरै सहज र स्वस्थ रहन्छन्।

हामीले हाम्रो व्यावसायिक जीवनमा पनि आशा राख्न सक्छौँ, तर अपेक्षा नराख्नु नै उचित हुन्छ। उदाहरणका लागि, कुनै उद्यमीले आफ्नो व्यवसायलाई सफल बनाउने आशा राख्नु स्वाभाविक हो। तर, यदि उसले अपेक्षा गर्‍यो कि “मैले यति धेरै लगानी गरें, अब पक्कै सफल भइहाल्छु,” र यदि त्यस्तो भएन भने, ऊ निराश हुन सक्छ। त्यसैले, निरन्तर प्रयास गर्नुपर्छ, तर नतिजालाई आफ्नो नियन्त्रणमा राख्ने अपेक्षा गर्नु हुँदैन।

बुद्ध धर्म र दर्शनले पनि यही सिकाउँछ। गौतम बुद्धले भनेका छन्— “तिमीलाई जति थोरै अपेक्षा छ, त्यति नै बढी खुसी रहन्छौ।” यसले के देखाउँछ भने, हाम्रो दुःख र तनावको ठूलो भाग हाम्रो अत्यधिक अपेक्षाबाट नै आउँछ। बुद्धले सधैं आशावादी रहन र वर्तमानमा रमाउन सिकाउँछन्, तर अरू मानिस वा परिस्थितिबाट केहि विशेष अपेक्षा नगर्नु पर्ने कुरा उल्लेख गर्छन्।

त्यसोभए, कसरी हामी अपेक्षा नगर्ने बानी बसाल्न सक्छौँ? यसको लागि केही सरल उपायहरू छन्। पहिलो, हामीले बुझ्नुपर्छ कि हरेक कुरा हाम्रो नियन्त्रणमा हुँदैन। हामी हाम्रो कर्म गर्न सक्छौँ, तर नतिजा हामीले नियन्त्रण गर्न सक्दैनौँ। दोस्रो, साना कुरामा खुसी हुन सिक्नुपर्छ। हामी यदि ठूलाठूला उपलब्धिहरूको मात्र अपेक्षा गर्छौँ भने, साना खुसीहरू छुट्ने सम्भावना बढी हुन्छ। तेस्रो, हामीले आफ्नो यात्रा (process) मा ध्यान दिनुपर्छ, नतिजामा होइन। जब हामीले यात्रा नै रमाइलो बनाउन सिक्छौँ, तब सफलताले स्वतः हामीलाई पछ्याउँछ।

जीवनलाई खुसीमय बनाउने रहस्य के हो त? यसको उत्तर स्पष्ट छ— आशा राख्ने, तर अपेक्षा नगर्ने। आशा राख्दा हामी सकारात्मक ऊर्जा पाउँछौँ, तर अपेक्षा नराख्दा हामी निराशाबाट जोगिन्छौँ। जब हामी यो सूत्रलाई हाम्रो जीवनमा लागू गर्छौँ, तब हाम्रा सम्बन्धहरू सुदृढ बन्छन्, हाम्रो मानसिक शान्ति बढ्छ, र जीवन धेरै सरल तथा आनन्दमय हुन्छ।

त्यसैले, आफ्नो जीवनलाई खुसीमय बनाउन आशावादी बन्नुस्, मेहनत गर्नुस्, तर कसैबाट वा कुनै परिस्थितिबाट अत्यधिक अपेक्षा नराख्नुस्। यही नै साँचो खुसीको सूत्र हो।

spot_img
spot_img
spot_img

प्रकाशित मिति :

प्रतिक्रिया दिनुहोस्

सिफारिस