काठामाडौं | नेपालमा विशेषगरी वैशाखदेखि असार महिनासम्मको गर्मी याममा तराई र मध्यम पहाडी क्षेत्रका बासिन्दाहरूले बारम्बार अत्यधिक गर्मीको सामना गर्नुपर्छ। पछिल्ला वर्षहरूमा जलवायु परिवर्तनका असरहरू झन् तीव्र भइरहेका छन्, जसले गर्दा ‘लु’ अर्थात् अत्यन्तै तातो र सुख्खा हावा चल्ने स्थिति थप खतरनाक बन्दै गएको छ। ‘लु’ सामान्यतया दिनको १२ बजेदेखि ४ बजेसम्म सक्रिय हुन्छ र यो बेला तापक्रम ४० डिग्री सेल्सियसभन्दा माथि पुग्न सक्छ। यस्तो गर्मी र सुख्खा हावाले मानव शरीरमा गम्भीर असर पार्न सक्छ जसमा डिहाइड्रेसन, चक्कर, अत्यधिक थकान, बान्ता, पोल्ने अनुभव र ताप-प्रहार (हीट स्ट्रोक) जस्ता लक्षण देखा पर्न सक्छन्।
‘लु’को असरबाट बच्न सबैभन्दा महत्वपूर्ण उपाय भनेको दिउँसोको घाममा सकेसम्म घर बाहिर ननिस्कनु हो। यदि बाहिर निस्कनै पर्ने अवस्था आयो भने शरीरलाई सकेसम्म छोपेर बाहिर निस्किनु आवश्यक हुन्छ। हल्का, सेतो वा उज्यालो रङको सूती कपडा लगाउने, टाउको ढाक्न टोपी वा स्कार्फ प्रयोग गर्ने, आँखालाई सुरक्षित राख्न गगल्स लगाउनेजस्ता सतर्कताहरू निकै उपयोगी हुन्छन्। यस्तै, शरीरबाट पसिना अत्यधिक बाहिरिने हुँदा प्रशस्त पानी पिउनु, लस्सी, जुस, छाछ वा ओआरएस जस्ता तरल पदार्थहरूको सेवन गर्नु अति जरुरी हुन्छ। गर्मीका बेला शरीरलाई भारी भोजन पचाउन कठिन हुने भएकाले मसलेदार, झोलिलो वा गह्रौं खाना भन्दा हल्का र सुपाच्य खाना खानु स्वास्थ्यका लागि उपयुक्त हुन्छ।
अत्यधिक गर्मीका कारण घरभित्रको ताप पनि कहिलेकाहीँ असह्य हुन सक्छ। त्यसैले घरमा झ्याल ढोका सधैं खुला राखेर हावा आउजाउ गर्ने वातावरण बनाउनु, सुत्नुअघि सिरक वा चिसो कपडाले ओच्छ्याउने, पंखा वा कुलरको प्रयोग गर्नेजस्ता उपायहरूले घरभित्रको तापक्रमलाई कम गर्न सकिन्छ। साथै, गाडीभित्र पार्किङ गर्दा कुनैपनि बच्चा वा जनावरलाई कहिल्यै पनि एक्लै नराख्नुपर्ने कुरामा विशेष ध्यान दिनुपर्छ, किनभने बन्द गाडीभित्रको तापक्रम एकदम छिटो बढेर ज्यानै जाने स्थिति आउन सक्छ।
यदी कसैलाई अचानक अत्यधिक थकान, अनुहार रातो हुने, चिसो पसिना आउने, बोल्न गाह्रो हुने, होस गुमाउनेजस्ता लक्षण देखा पर्छन् भने त्यो ‘हीट स्ट्रोक’ को संकेत हुनसक्छ। यस्तो अवस्थामा तुरुन्त छायाँमा लानु, चिसो पानीले टाउको र शरीर पुछ्नु, आवश्यक परे एम्बुलेन्स वा स्वास्थ्यकर्मीलाई सम्पर्क गर्नु आवश्यक हुन्छ।
तातो हावाको लहरबाट जोगिन प्रत्येक व्यक्तिले व्यक्तिगत सतर्कता अपनाउनुका साथै समुदायस्तरमै सचेतना फैलाउनु पनि अत्यन्त आवश्यक छ। स्थानीय निकायहरूले मौसमको जानकारी समयमै प्रवाह गर्नुपर्छ भने सञ्चारमाध्यमहरूले लगातार खबरदारी गर्न जरुरी हुन्छ। जलवायु परिवर्तनको जोखिमसँग जुध्न अब हामी सजग मात्र होइन, जिम्मेवार पनि बन्नुपर्छ।
तातो हावाबाट आफू पनि बचौं र अरूलाई पनि जोगाऔं। मौसमले दिएको चेतावनीलाई हल्का नठानौं, स्वास्थ्यको सुरक्षा सधैं प्राथमिकता बनाऔं।
यदि तपाईंलाई यस्तै शैलिको अन्य लेख वा यस लेखको लागि थम्बनेल डिजाइन पनि आवश्यक छ भने, भन्नुहोस्, म तुरुन्त तयार पारिदिन्छु।
