हिन्दू धर्म एवं संस्कृतिमा भगवान गणेशको विशेष महत्व रहेको छ। प्रत्येक शुभ कार्यको सुरुवातमा गणेशजीको पूजा अर्चना गरिन्छ। धर्मशास्त्रहरूले गणेशजीको पूजा गर्दा शान्ति, सुख र समृद्धि प्राप्त हुने बताएका छन्। विशेषगरी मंगलबारको दिन उनको पूजा गर्दा ठूलो लाभ पुग्ने मानिन्छ।
मंगलबारलाई गणेशजीको प्रिय दिन मानिन्छ। यस दिन उहाँको पूजा विशेष रूपमा गरिन्छ। शुद्ध मनले गरिएको गणेश पूजाले सबै बाधा अवरोधहरू पार गरी मनोकामना पूरा हुने विश्वास छ। धर्मशास्त्रहरूमा गणेशजीको पूजाविधि १६ भागमा वर्णन गरिएको छ- आह्वान, आसन, पाद्य, अर्घ्य, आचमन, स्नान, वस्त्र, गन्ध, पुष्प, अक्षता, धूप, दीप, नैवेद्य, ताम्बूल, दक्षिणा र आरती।
भगवान गणेशलाई मिठाइँ चढाउने प्रचलन छ। विशेषगरी मोदक जस्तो मिठाइँ चढाउने गरिन्छ। यससँग सम्बन्धित एउटा कथा पद्म पुराणमा उल्लेख छ। एक समयमा देवताहरूले अमृतले बनेको एउटा मोदक पार्वतीदेवीलाई दिए। उनका दुई छोरा कार्तिकेय र गणेशले मोदक मागे। पार्वतीले भनिन्, “जसले सबै तीर्थको भ्रमण गरेर आउँछ उसैलाई यो मोदक दिनेछु।” कार्तिकेय च्याखा मयुरमा चढेर तुरुन्तै तीर्थ भ्रमण गरी आए। गणेश भने मूसा रहित हुँदा तीर्थ भ्रमण गर्न सकेनन्। उनले माता-पिताको परिक्रमा गरे र पिताको अगाडि उभिए। पार्वतीले भनिन्, ‘सबै तीर्थमा गरेको स्नान, देवताहरुलाई गरेको नमस्कार र अन्य साधनाहरु पनि माता-पिताकै पूजाको अंश बराबर हुन सक्दैनन्।’ त्यसपछि उनले गणेशलाई नै मोदक अर्पण गरिन्। त्यसैले पनि गणेशजीसँग मिठाइ जोडिनुको महत्व बुझ्न सकिन्छ।
दिनभरि भोकै बस्ने प्रचलन छ। आधुनिक समयमा यस्तो प्रवृत्ति कम भए पनि अझै पनि धेरै भक्तजनले मंगलबारको व्रत बस्ने गर्दछन्। मंगलबार गणेशजीको प्रिय मन्त्रहरू जप्ने र पूजा अर्चना गर्नाले उनको विशेष कृपा प्राप्त हुने मानिन्छ। गणेशजीलाई “विघ्नेश्वर” पनि भनिन्छ। उनी सबै बाधा अवरोधहरूको निवारक हुनुहुन्छ। “गण” शब्दको अर्थ बुद्धि र “गणेश” शब्दको अर्थ ज्ञानको इश्वर हो। उहाँ बुद्धि र ज्ञानका प्रतीक हुनुहुन्छ।
मंगलबार गणेशजीको पूजा गर्दा विशेष लाभ पुग्नेछ भन्ने विश्वासले हरेक वर्ष यसदिन विशेष महत्व दिइन्छ। विभिन्न संस्थाहरूले पनि मंगलबार गणेशजीको विशेष पूजा आराधना गर्ने गर्दछन्। यस दिनमा घर-घरमा प्राय: गणेशजीको मूर्ति वा फोटोलाई सजाएर पूजा गरिन्छ।
