काठमाडौं | हालै शिक्षा मन्त्रालयले माध्यमिक शिक्षा परीक्षा (एसईई) मा अनुत्तीर्ण सबै विद्यार्थीहरूलाई पूरक परीक्षाको मौका दिने निर्णय गरेको छ। यो निर्णयले शैक्षिक क्षेत्रमा व्यापक चर्चा र बहस सिर्जना गरेको छ। केही विज्ञहरूले यसलाई विद्यार्थीको हितमा भएको निर्णय भनेर स्वागत गरेका छन् भने अरूले शैक्षिक गुणस्तरमा नकारात्मक प्रभाव पार्ने चेतावनी दिएका छन्।
यस निर्णयको सकारात्मक पक्ष के हो भने यसले धेरै विद्यार्थीहरूलाई आफ्नो शैक्षिक यात्रा निरन्तर राख्ने अवसर प्रदान गर्दछ। एसईई परीक्षामा असफल हुनु विद्यार्थीको लागि मात्र नभई परिवार र समाजको लागि पनि ठूलो मानसिक बोझ हुन सक्छ। यस्तो अवस्थामा पुनः मौका पाउनु विद्यार्थीहरूको आत्मविश्वास बढाउन र उनीहरूलाई अझै मेहनत गर्न प्रोत्साहित गर्न सक्छ।
तर, यो निर्णयको नकारात्मक पक्षलाई पनि ध्यान दिनु जरुरी छ। सबैलाई बिना कुनै सीमा पूरक परीक्षा दिने अवसर दिँदा शैक्षिक मापदण्ड र गुणस्तरमा प्रश्न उठ्न सक्छ। यसले विद्यार्थीहरूमा परीक्षाप्रति गम्भीरता कम हुने र “जसरी पनि पास हुन्छ” भन्ने मानसिकता विकास हुन सक्ने खतरा छ।
हाम्रो शिक्षा प्रणालीमा एसईई परीक्षाको महत्त्वपूर्ण स्थान छ। यो केवल एउटा परीक्षा मात्र होइन, यो विद्यार्थीको जीवनमा एक महत्त्वपूर्ण मोड हो। त्यसैले यसको गुणस्तर र विश्वसनीयता कायम राख्नु अत्यन्त आवश्यक छ। तर, के हामीले परीक्षाको गुणस्तर कायम राख्ने नाममा विद्यार्थीहरूको भविष्यसँग खेलवाड गर्न मिल्छ? के एउटा परीक्षाको नतिजाले विद्यार्थीको सम्पूर्ण क्षमता र भविष्यको निर्धारण गर्न सक्छ?
यी प्रश्नहरूको जवाफ खोज्दै जाँदा हामीले हाम्रो शिक्षा प्रणालीको समग्र संरचना र उद्देश्यमाथि पुनर्विचार गर्नुपर्ने देखिन्छ। हामीले के बुझ्नु पर्छ भने शिक्षाको उद्देश्य केवल परीक्षा पास गर्नु मात्र होइन। यसको मुख्य लक्ष्य विद्यार्थीहरूलाई जीवनका लागि तयार पार्नु, उनीहरूमा सिक्ने र बुझ्ने क्षमता विकास गर्नु हो।
यस सन्दर्भमा, सरकारको यो निर्णयलाई एक अस्थायी समाधानको रूपमा हेर्न सकिन्छ। तर दीर्घकालीन रूपमा, हामीले हाम्रो शिक्षा प्रणालीमा आमूल परिवर्तन ल्याउनु आवश्यक छ। यसका लागि निरन्तर मूल्यांकन प्रणाली, व्यावहारिक शिक्षा, शिक्षक तालिम, पूर्वाधार विकास, मनोवैज्ञानिक परामर्श आवस्य देखिन्छ ।
निष्कर्षमा, एसईई परीक्षामा अनुत्तीर्ण विद्यार्थीहरूलाई पूरक परीक्षाको मौका दिने सरकारको निर्णय तत्कालीन समस्या समाधानको एक प्रयास हो। तर यसले हाम्रो शिक्षा प्रणालीमा रहेका गहन समस्याहरूलाई उजागर गरेको छ। अब समय आएको छ कि हामीले हाम्रो शिक्षा प्रणालीलाई समयानुकूल परिमार्जन गरौं, जसले विद्यार्थीहरूलाई केवल परीक्षा पास गर्ने मेसिन होइन, बरु जीवनका लागि तयार र सक्षम नागरिक बनाउन सकोस्। यसका लागि सरकार, शिक्षाविद्, शिक्षक, अभिभावक र विद्यार्थी सबैको सामूहिक प्रयास आवश्यक छ। हामीले बुझ्नुपर्छ कि शिक्षाको गुणस्तर र विद्यार्थीको भविष्य बीच सन्तुलन कायम गर्नु नै हाम्रो मुख्य लक्ष्य हुनुपर्छ।
