खोटाङ | खोटाङको दिक्तेल रुपाकोट मझुवागढी नगरपालिका–२, सोल्मास्थित ओखरबोटेमा तीन वर्षअघि ठूलो उत्साहका साथ स्थापना गरिएको प्राङ्गारिक मल तथा बायोग्यास उद्योग हाल अलपत्र अवस्थामा पुगेको छ। २०७७ चैत २१ गते तत्कालीन कोशी प्रदेशका मुख्यमन्त्री शेरधन राईले उद्घाटन गरेको यो उद्योगको उद्देश्य नगरपालिकालाई अर्गानिक नगरमा परिणत गर्दै आन्तरिक आम्दानीको स्रोतको रूपमा विकास गर्नु थियो। तर, तीन वर्ष पाँच महिना बितिसक्दा पनि यो उद्योग सञ्चालनमा आउन नसक्दा स्थानीय जनप्रतिनिधिहरूको कार्यक्षमतामाथि गम्भीर प्रश्न उठ्न थालेको छ।
तत्कालीन नगर प्रमुख दीपनारायण रिजाल र उपप्रमुख विणादेवी राईले २०७६ असार १ गते शिलान्यास गरेको यो उद्योग राज्यको ३ करोड ३२ लाख रुपैयाँ विशेष अनुदान तथा नगरपालिकाको १ करोड ५६ लाख रुपैयाँ लगानीमा स्थापना गरिएको थियो। उद्योगले प्रतिघण्टा १ हजार केजी प्राङ्गारिक मल उत्पादन गर्ने र गोबरग्यासलाई सीएनजीमा परिवर्तन गरेर सिलिन्डरमा भरेर उपभोक्तालाई वितरण गर्ने योजना रहेको थियो। नगरवासीहरूले आफ्नै ठाउँमा प्राङ्गारिक मल उत्पादन हुने खबरले खुशी मनाएका थिए, तर हालसम्म उद्योग सञ्चालनमा आउन नसक्दा उनीहरू निराश भएका छन्।
उद्योगको उद्देश्य भनेको नगरपालिकाभित्रका कृषकहरूलाई मलको आवश्यकता पूर्ति गर्नु र रासायनिक मलको प्रयोगलाई विस्थापन गर्नु थियो। प्राङ्गारिक मलको गुणस्तर राम्रो हुने भएकाले यसलाई नगरपालिकाभित्रकै कृषकहरूलाई अनुदानमा वितरण गर्ने योजना रहेको थियो। साथै, बायोग्यास प्लान्टले दिक्तेल बजारका शौचालयहरूको मलमूत्रलाई सक्सन मेसिनद्वारा तानेर ग्यास उत्पादन गर्ने योजना बनाइएको थियो।
यस उद्योगको स्थापनाको लागि ६ रोपनी जग्गा निःशुल्क उपलब्ध गराएका तत्कालीन नगरकार्यपालिका सदस्य गङ्गाबहादुर विश्वकर्माले उद्योग सञ्चालनमा नआउँदा राज्यको ठूलो लगानी खेर जाने चिन्ता व्यक्त गरेका छन्। उनले भने, ‘उद्योगबाट उत्पादन भएको मललाई नगरपालिकाकै अगुवाइमा थोकमार्फत बिक्री तथा वितरण गर्ने लक्ष्य राखिएको थियो। उद्घाटन गरेको चार वर्ष हुन लाग्यो, अहिलेसम्म सञ्चालनमा ल्याउने वर्तमान जनप्रतिनिधिको कुनै तयारी छैन।’
नगरपालिकाले उद्योग सञ्चालनको लागि आवश्यक उपकरणहरूको खरीद गरे पनि, वर्तमान जनप्रतिनिधिहरूले ती संरचनाहरूलाई व्यवस्थापन गर्न नसक्दा उद्योग अलपत्र परेको छ। उद्योगका लागि खरिद गरिएको सक्सन मेसिन, दुईवटा ट्याक्टर, र एउटा गाडी भने नगरपालिकाले उपयोग गरिरहेको छ।
नगरपालिकाले खरिद गरेका तीनवटा भैँसीमध्ये एक मरेको र बाँकी दुईवटा ९० हजार रुपैयाँमा लिलाम गरिएको छ। योसँगै, विभिन्न किसिमका फूलका बिरुवा तथा सजावटका सामग्रीहरूमा गरिएको खर्चसमेत हाल अलपत्र अवस्थामा पुगेको छ। उद्योग सञ्चालन नहुँदा नगरवासीहरूमा आक्रोश बढ्दै गएको छ र उनीहरूले सामाजिक सञ्जालमा अलपत्र उद्योगको तस्वीर राख्दै जनप्रतिनिधिहरूप्रति असन्तोष व्यक्त गरिरहेका छन्।
यो उद्योग नगरपालिकाको लागि महत्वपूर्ण परियोजना थियो, जसले स्थानीयस्तरमा रोजगारीको अवसर सिर्जना गर्दै आन्तरिक आम्दानीको स्रोतको रूपमा विकसित गर्ने अपेक्षा गरिएको थियो। तर, हाल उद्योग सञ्चालन नहुँदा यो लगानी खेर जाने सम्भावना देखिएको छ, जसले नगरपालिकाको आर्थिक स्रोतसाधनको कुशल व्यवस्थापनको अभावलाई उजागर गरेको छ।
नगरवासीहरूले वर्तमान जनप्रतिनिधिहरूलाई यस उद्योगलाई पुनः सञ्चालनमा ल्याउन तत्काल कदम चाल्न आग्रह गरेका छन्। अन्यथा, राज्यको यो ठूलो लगानी खेर जाने मात्र नभई, नगरपालिकाको विकास योजना र भविष्यमा यस्तो प्रकारका परियोजनाहरूमा लगानी गर्ने इच्छालाई पनि असर पुर्याउन सक्छ।