बेनी | नेपालका विभिन्न भूभागमा प्राकृतिक रूपमा तातो पानी निस्कने स्थानहरू छन्, जसलाई तातोपानी कुण्ड भनिन्छ। यी कुण्डहरू धार्मिक, सांस्कृतिक, पर्यटकीय, र स्वास्थ्य लाभका दृष्टिकोणले अत्यन्तै महत्त्वपूर्ण छन्। तातोपानी कुण्डहरू नेपालको पहाडी र हिमाली भेगहरूमा प्रशस्त मात्रामा पाइन्छन्, र तिनले प्राकृतिक चिकित्सालयको रूपमा कार्य गर्ने गरेको छ। विशेषगरी म्याग्दी जिल्लाका तातोपानी कुण्डहरू पछिल्ला वर्षहरूमा आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटकहरूको आकर्षणको केन्द्रबिन्दु बनेका छन्। यी कुण्डहरूमा विभिन्न रोगहरूको प्राकृतिक उपचार हुने विश्वासका कारण तीर्थालु तथा रोगीहरूका लागि पनि अत्यन्तै महत्त्वपूर्ण गन्तव्य बनिरहेका छन्।
म्याग्दी जिल्ला तातोपानी कुण्डहरूको लागि चर्चित स्थान हो। जिल्लाभर १४ वटा भन्दा बढी स्थानमा तातोपानी कुण्डहरू रहेका छन्। तीमध्ये केही मुख्य कुण्डहरू यस प्रकार छन्:
१. सिंगा तातोपानी कुण्ड
सिंगा तातोपानी म्याग्दी जिल्लाको सबैभन्दा प्रसिद्ध कुण्ड हो। यो कुण्ड म्याग्दीको बेनी बजारदेखि ९ किलोमिटर पश्चिममा अवस्थित छ। सिंगा तातोपानी कुण्डमा प्राकृतिक रूपमा निस्कने तातो पानीको तापक्रम ५० डिग्री सेल्सियसभन्दा बढी हुन्छ। यहाँ स्नान गर्न आएका बिरामीहरूले ग्यास्ट्रिक, बाथ, चर्मरोग, घुँडा दुख्ने जस्ता समस्याहरूमा सुधार भएको बताएका छन्। स्थानीय जनविश्वास अनुसार, लगातार १०-१२ दिनसम्म कुण्डमा स्नान गरेपछि रोग निको हुने विश्वास गरिन्छ।
२. भुरुङ तातोपानी कुण्ड
भुरुङ तातोपानी कुण्ड म्याग्दीको उत्तरी भागमा अवस्थित छ। म्याग्दीको अन्नपूर्ण गाउँपालिका–२ मा रहेको यो कुण्ड प्राकृतिक रूपमा निस्किने तातो पानी र यसको स्वास्थ्य लाभका कारण प्रसिद्ध छ। भुरुङ तातोपानी कुण्ड राउन्ड अन्नपूर्ण पदयात्रा मार्गमा पर्छ, जसले गर्दा यहाँ पदयात्री पर्यटकहरूको भीड लाग्ने गर्छ। थकाइ मेटाउन र स्वास्थ्य लाभका लागि पर्यटकहरूले लामो समयसम्म कुण्डमा स्नान गर्ने गर्छन्। बाथ, ढाड दुख्ने, चर्मरोग, ग्यास्ट्रिक, तथा अन्य समस्याहरूको उपचारका लागि यो कुण्ड विशेषगरी लाभदायक मानिन्छ।
३. दर्मिजा तातोपानी कुण्ड
म्याग्दीको रघुगङ्गा गाउँपालिका–४ दर्मिजास्थित रघुगङ्गा नदी किनारमा अवस्थित तातोपानी कुण्ड पनि पर्यटकीय आकर्षणको केन्द्र बनेको छ। यो कुण्डमा पनि स्नान गरेर बाथरोग, चर्मरोग, तथा अन्य दीर्घकालीन समस्याहरूको उपचार हुन्छ भन्ने विश्वास छ। स्थानीय र पर्यटकहरूले यो कुण्डलाई प्राकृतिक चिकित्सालयका रूपमा लिन्छन्।
तातोपानी कुण्डको स्वास्थ्य लाभ
म्याग्दी जिल्लाका तातोपानी कुण्डहरूलाई “प्राकृतिक चिकित्सालय” को रूपमा लिइन्छ। यहाँको पानीमा सल्फर लगायतका खनिज तत्वहरूको उच्च मात्रा पाइन्छ, जसले गर्दा विभिन्न रोगहरूको उपचारमा मद्दत पुग्ने विश्वास छ। स्थानीय तथा पर्यटकहरूका अनुसार, कुण्डमा नियमित रूपमा स्नान गर्दा यस्ता स्वास्थ्य लाभ पाइन्छन्:
- बाथरोग र जोर्नी दुखाइ: तातो पानीले शरीरका जोर्नीहरूलाई फुकाउने र रक्त सञ्चारलाई सुधार्ने भएकाले बाथरोग र जोर्नी दुखाइमा राहत मिल्छ।
- ग्यास्ट्रिक र पाचन समस्याहरू: तातोपानी कुण्डको पानीले पाचन प्रक्रियालाई सहज बनाउने र ग्यास्ट्रिक समस्या समाधान गर्ने विश्वास गरिन्छ।
- चर्मरोग: सल्फरयुक्त पानीले चर्मरोगमा सुधार ल्याउने विश्वास छ। यहाँ स्नान गर्दा छाला सम्बन्धी समस्या समाधान हुने अनुभवहरू छन्।
- थकान र तनाव न्यूनीकरण: लामो समय पदयात्रा गर्दा वा दिनभरको कामले थकित भएका मानिसहरूले तातोपानी कुण्डमा स्नान गर्दा शरीरलाई फुर्तिलो र ताजगी महसुस हुन्छ।
तातोपानी कुण्डहरू प्राकृतिक उपचारका लागि मात्र नभई मनोरञ्जनका लागि पनि प्रख्यात छन्। विशेषगरी पदयात्रामा निस्केका पर्यटकहरूले तातोपानीमा स्नान गरेर आफ्नो थकान मेटाउने गर्छन्। हिमाली दृश्यावलोकन र कुण्डमा स्नान गर्दा पर्यटकहरूलाई अद्भुत शान्ति र आनन्द प्राप्त हुन्छ।
धार्मिक महत्त्व
म्याग्दीका तातोपानी कुण्डहरूको धार्मिक महत्त्व पनि उत्तिकै छ। हरेक वर्ष माघे संक्रान्ति, साउने संक्रान्ति, र अन्य विशेष पर्वहरूको अवसरमा यहाँ धार्मिक स्नान गर्न आउने तीर्थालुहरूको भीड लाग्ने गर्छ। हिन्दू धार्मिक परम्परामा तातोपानी कुण्डलाई पवित्र मानिन्छ, र यहाँ स्नान गर्दा शरीर शुद्ध हुने र पापको नाश हुने विश्वास गरिन्छ। मुक्तिनाथ जाने तीर्थयात्रीहरूले पनि भुरुङ तातोपानीमा स्नान गरेर आफ्नो यात्रा जारी राख्ने गर्छन्।
जिल्लाका तातोपानी कुण्डहरू पछिल्ला वर्षहरूमा आन्तरिक र बाह्य पर्यटकहरूका लागि प्रमुख गन्तव्य बनेका छन्। राउन्ड अन्नपूर्ण र राउन्ड धौलागिरि पदयात्रा मार्गमा पर्ने हुँदा यहाँ आउने विदेशी पर्यटकहरूको संख्या बढ्दो छ। पदयात्रीहरूले लामो समयसम्म हिमाली भेगमा यात्रा गरेपछि तातोपानी कुण्डमा स्नान गरेर शारीरिक थकान मेटाउने गर्छन्।
भौतिक पूर्वाधार र सुविधाहरू
तातोपानी कुण्डहरूमा आवश्यक भौतिक पूर्वाधारहरू विस्तार हुँदै आएका छन्। कुण्ड व्यवस्थापन समितिहरूले स्नान गर्नका लागि स्वच्छ र सुरक्षित वातावरण बनाउने कार्य गरेका छन्। पर्यटकहरूको सहजताका लागि यहाँ स्तरीय स्नानघरहरू, आवास सुविधा, र खानपिनका सेवाहरू उपलब्ध गराइन्छ। बेनीदेखि कुण्डसम्म सहज यातायात सेवा उपलब्ध छ। बस, जिप, र ट्याक्सी मार्फत पर्यटकहरू कुण्डसम्म सजिलै पुग्न सक्छन्।
तातोपानी कुण्डमा स्नान गर्न आउने बिरामीहरूलाई लक्षित गरेर उपचारका लागि आवश्यक अन्य सुविधा र व्यवस्थापन पनि विस्तार गरिएको छ। कोरोना महामारीको कारण केही समयसम्म पर्यटकहरूको आगमनमा कमी आएको भए पनि अहिले पुनः पर्यटकहरूको चहलपहल बढेको छ ।
म्याग्दीका तातोपानी कुण्डहरू प्राकृतिक सौन्दर्य र स्वास्थ्य लाभका कारण पर्यटकहरू, तीर्थालुहरू, र दीर्घरोगीहरूका लागि प्रमुख गन्तव्य बनिरहेका छन्। स्वास्थ्य उपचार, धार्मिक महत्त्व, र पर्यटनको संगमले गर्दा यी कुण्डहरू नेपालको प्राकृतिक सम्पदा र चिकित्सकीय पर्यटनका रूपमा महत्वपूर्ण छन्। पर्यटकहरूका लागि यो स्थान मनोरञ्जन, स्वास्थ्य, र अध्यात्मको केन्द्र बनेको छ। तातोपानी कुण्डमा स्नान गरेर प्राकृतिक उपचार लिन चाहनेहरूका लागि म्याग्दीको यो क्षेत्र एक अविस्मरणीय गन्तव्य हो।
