काठमाडौं | एआई (आर्टिफिशियल इन्टेलिजेन्स) एक महत्वपूर्ण प्रविधि हो जसले भविष्यमा हाम्रो जीवनशैली र कामकाजलाई धेरै नै प्रभावित गर्नेछ। एआई भनेको मानिसजस्तै सोच्न, बुझ्न र काम गर्न सक्ने कम्प्युटर प्रोग्राम हो । यो मुख्यतया कम्प्युटर प्रोग्राम र मेशिनहरूमार्फत कार्यान्वयन गरिन्छ। विभिन्न प्रकारका एआई प्रणालीहरू छन् जस्तै म्याशिन लर्निङ, नेचुरल ल्याङ्गुएज प्रोसेसिङ, रोबोटिक्स, कम्प्युटर भिजन र खोज तथा डेटा विश्लेषण।
म्याशिन लर्निङले डेटाबाट सिक्छ र आफैं निर्णयहरू लिन सक्षम हुन्छ। यसले भविष्यवाणी गर्न, पैटर्नहरू पहिचान गर्न र निष्कर्षहरू निकाल्न सक्छ। उदाहरणका लागि, बैंकहरूले कर्जा स्वीकृत गर्नुअघि ग्राहकको लाभग्राह्यतालाई मूल्याङ्कन गर्न म्याशिन लर्निङ प्रणालीहरू प्रयोग गर्दछन्।
नेचुरल ल्याङ्गुएज प्रोसेसिङ (एनएलपी) प्रणालीहरूले मानव भाषा बुझ्न र प्रतिक्रिया दिन सक्छन्। यी चैटबटहरू, भाषा अनुवादकहरू र भ्वाइस अසिस्टेन्टहरूमा प्रयोग हुन्छन्। उदाहरणका लागि, आईफोनमा भएको सिरी एक प्रकारको एनएलपी प्रणाली हो।
रोबोटिक्सले स्वचालित मेशिनहरू बनाउँछ जसले विभिन्न कार्यहरू सम्पादन गर्न सक्छन्। यी रोबोटहरू उत्पादन प्लान्टहरू, अस्पतालहरू, खानी क्षेत्रहरू लगायत ठाउँहरूमा प्रयोग हुन्छन्। उदाहरणका लागि, प्रयोगशालामा नमुना परीक्षण गर्न एआई प्रणालीसहितका रोबोटहरू प्रयोग गरिन्छन्।
कम्प्युटर भिजनले तस्विरहरु र भिडियोहरू विश्लेषण गरी सूचनाहरू निकाल्छ। यसलाई सुरक्षा व्यवस्थापन, सवारी साधन अनुगमन, मेडिकल इमेजिङमा प्रयोग गरिन्छ। उदाहरणको लागि, एयरपोर्टहरूमा यात्रुहरूको पहिचान गर्न कम्प्युटर भिजन प्रणालीहरू प्रयोग गरिन्छन्।
खोज र डेटा विश्लेषणले ठूला डेटा सेटहरूको विश्लेषण गरी महत्वपूर्ण सूचनाहरू प्रस्तुत गर्छ। यसलाई विज्ञापन लक्ष्यीकरण, व्यावसायिक निर्णय समर्थन र अनुसन्धानमा प्रयोग गरिन्छ। जस्तै, अनलाइन सर्च इन्जिनहरूले डेटा विश्लेषणको प्रयोग गरेर उपयोगकर्ताहरूलाई उपयुक्त परिणामहरू प्रस्तुत गर्छन्। यसरी, एआईले विभिन्न क्षेत्रहरूमा गहन प्रभाव पारिरहेको छ। ठूला कम्पनीहरूले यसमा लगानी गरिरहेका छन् र भविष्यमा यसको थप व्यापक प्रयोग हुनेछ।
विज्ञान र प्रविधिको क्षेत्रमा भइरहेको द्रुत विकासले हामीले आर्जन गरेका धेरैजसो सीप र दक्षताहरू केही समयमा नै अप्रचलित हुने सम्भावना बढ्दै गएको छ। डिजिटल युग र कृत्रिम बुद्धिमत्ताको विकासले हाम्रो जिवनशैली र रोजगारीका अवसरहरुलाई नै परिवर्तन गर्दैछ। कम्प्युटर र प्रोग्रामिङसम्बन्धी केही सीपहरू भने लामो समयसम्म कायम रहने छन्। तर अन्य धेरैजसो परम्परागत पेसा र सीपहरु अप्रचलित हुनेविज्ञहरूको चेतावनी छ ।
“एआई र रोबोटिक्सको गतिले हामीलाई नै चकित पारेको छ। यी प्रविधिहरू यति छिटो विकास हुँदैछन् कि आउँदा केही वर्षपछि अहिले हामीसँग भएका ज्ञान र सीपहरू पुरानै हुन सक्छन्।” युनिसको को एक रोपोर्टमा भनिएको छ । नवीनतम एआई मोडेलहरूले लेख्न, कोड गर्न, विश्लेषण गर्न र नक्शा बनाउन सक्छन्। “एउटा एआई मोडेलले विभिन्न भाषामा स्तरीय लेखन, शैलीमा विविधता र व्यावसायिक ज्ञान प्रदर्शन गर्न सक्छ। यसले केही वर्षभित्र अनेकौं व्यवसायहरूलाई नै सस्तो र गुणस्तरीय विकल्प उपलब्ध गराउन सक्छ,” उक्त रिपोर्टमा उल्लेख छ ।
त्यसैगरी अन्तराष्ट्रिय रोबोटिक्स संस्थाका अनुसन्धानकर्ताले भनेकी छन्, “रोबोटहरूले मानव कामदारहरूलाई यति छिटो विस्थापित गरिरहेका छन् कि थुप्रै व्यवसाय र उद्योगहरू यसको असरबाट जोगिन कठिन छ ।” उनका अनुसार पछिल्लो दुई वर्षमा वितरण केन्द्र, डेलिभरी र पालिँदै गरेको स्वास्थ्य देखभालजस्ता क्षेत्रहरूमा रोबोटहरू व्यापक रूपमा परिचालन भएका छन्।
एआई विज्ञहरूले पनि यही कुरा बताएका छन्। “विश्वभरका कम्पनीहरू हजारौं कर्मचारीको बिदा गरिरहेका छन् र एआईलाई नै अनुकूलित गरिरहेका छन्। यसले गर्दा विभिन्न पेशा र व्यवसायका मानिसहरू बेरोजगार बन्दैछन्।”
विज्ञहरू यसको प्रभाव बढ्दै जान सक्ने र संसारभर लाखौं मानिसहरू बेरोजगार हुन सक्ने चेतावनी समेत दिएका छन्। नयाँ प्रविधिको आगमनपछि जुन चाडैं अनुकूल बन्न सक्छ, त्यही अगाडि बढ्न सक्ने उनीहरूको धारणा छ। तर पनि सबैलाई एक्कासी एआई र रोबोटिक्स सिक्न सहज हुने वाला भने छैन।
विज्ञहरूले नेपालीहरूलाई एआई र अटोमेशनको प्रविधिबाट सबैभन्दा धेरै प्रभावित हुने चेतावनीसमेत दिएका छन्। सरकार र शैक्षिक संस्थाहरूले यसको लागि पूर्वतयारी गर्नुपर्नेमा जोड दिइएको छ।
एआईले मानव जीवनलाई कसरी परिवर्तन गर्दैछ?
आर्टिफिशियल इन्टेलिजेन्स (एआई) वा कृत्रिम बुद्धिमत्ता भविष्यको प्रविधि हो जसले मानव जीवनलाई नयाँ आयाम प्रदान गर्नेछ। एआईले मानवीय बुद्धिमत्ता र सोचलाई कम्प्युटर प्रोग्राम र मेशिनहरूमा अनुकरण गर्न खोज्छ। यसको मुख्य उद्देश्य मानवजस्तै सोच्न, निर्णय लिन र कार्यहरू सम्पादन गर्न सक्षम प्रणालीहरू विकास गर्नु हो। एआईले हाम्रो दैनिक जीवन र समाजलाई गहनरूपमा प्रभावित गर्नेछ।.. एआई जानौ (२)मा
(विभिन्न अन्तर्राष्ट्रिय रिसर्चका आधारमा तयार पारिएको ।)
